ΝΑΥΑΓΙΟ ORIA -70 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ -Μια άγνωστη ναυτική τραγωδία στον τόπο μας

ΝΑΥΑΓΙΟ ORIA -70 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

Μια άγνωστη ναυτική τραγωδία στον τόπο μας

Κοντά στη νησίδα Πάτροκλος (Γαϊδουρονήσι) που βρίσκεται στο Σαρωνικό, στο βυθό της θάλασσας είναι ένα κοιμητήριο πολέμου χωρίς σταυρούς.

Προσδιορίζεται από τις συντεταγμένες  πλάτος 37^ο 39’ βόρεια, μήκος 23^ο 59’ ανατολικά.

Σε αυτό το χώρο αναπαύονται περισσότεροι από 4.000 ιταλοί αιχμάλωτοι πολέμου, που χάθηκαν στο  ναυάγιο του ατμοπλοίου  ORIA, στις 12 Φεβρουαρίου 1944 στο δρόμο για τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Η νησίδα Πάτροκλος στο Σαρωνικό

 Το πολύνεκρο αυτό ναυάγιο αν και καταδεικνύεται στα πολιτικά και στρατιωτικά αρχεία, για επτά δεκαετίες ήταν ξεχασμένο. Για διάφορες πολιτικές σκοπιμότητες  η τραγωδία αυτή ξεχάστηκε και έμεινε θαμμένη στην ομίχλη της λησμονιάς.

Οι συγγενείς όμως όλα αυτά τα χρόνια έκαναν έρευνες ώσπου μετά από 70 χρόνια το διαδίκτυο  άλλαξε την κατάσταση.

Ας παρακολουθήσουμε καλύτερα τα γεγονότα.

Ατμόπλοιο ORIA – Ο τιτανικός της κατοχής

Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας  στις 8 Σεπτεμβρίου 1943, οι Γερμανοί κατέχουν πλέον και τα Δωδεκάνησα. Η ιταλική φρουρά παραδόθηκε και βρέθηκε υπό καθεστώς αιχμαλωσίας.

Τις απογευματινές ώρες της 11^ης Φεβρουαρίου 1944, πάνω από 4.000 ιταλοί στρατιώτες στοιβάχτηκαν στα αμπάρια του νορβηγικού πλοίου ORIA που είχε επιταχθεί από τις Γερμανικές αρχές.

Σύμφωνα με έγγραφο του 1948 των Ιταλικών Υπουργείων Αμυνας και Ναυτικού, το ORIA αναχώρησε τις απογευματινές ώρες από τη Ρόδο με άσχημο καιρό και κατεύθυνση το λιμάνι του Πειραιά. Επιβιβάστηκαν 4.115 ιταλοί  αιχμάλωτοι.

Λόγω της κακοκαιρίας που ενέσκηψε, το πλοίο βυθίστηκε κατά τις βραδινές ώρες της 12^ης Φεβρουαρίου 1944 εξαιτίας της πρόσκρουσής του στο βράχο Μεδίνα κοντά στη νησίδα Πάτροκλος σε απόσταση 25 μιλίων ΝΑ του λιμανιού του Πειραιά.

Το πλοίο πήρε κλίση, άρχισε να βυθίζεται και η θάλασσα της περιοχής έγινε ο υγρός τάφος για χιλιάδες ιταλούς αιχμαλώτους που ήταν στοιβαγμένοι στα αμπάρια του.  

Από τις καταθέσεις των διασωθέντων προκύπτει ότι διασώθηκαν 21 ιταλοί, 6 Γερμανοί και ένας Ελληνας ναυτικός μέλος του πληρώματος.

Ένα «άγνωστο» ναυάγιο

Οι Γερμανικές αρχές αποσιώπησαν το θέμα με αποτέλεσμα μετά το τέλος του πολέμου, το ναυάγιο του ORIA να χαθεί στη λήθη της ιστορίας.

Το 1951-1953 δυο Ελληνες δύτες ανέλκυσαν το βυθισμένο πλοίο κόβοντας σταδιακά τις λαμαρίνες και το πούλησαν ως παλιοσίδερα.

Οι δύτες εντόπισαν σωρεία οστών, πτωμάτων και μεταλλικές ταυτότητες.

Αφού περισυνέλεξαν το μεγαλύτερο μέρος των ευρημάτων ενημέρωσαν την Ιταλική Πρεσβεία.

Οι Ιταλοί διπλωμάτες παρέλαβαν τα ευρήματα και άλλα τα έθαψαν στην ακτή στην περιοχή του Χάρακα Κερατέας και άλλα τα μετέφεραν στην Ιταλία.

Σύμφωνα με πληροφορίες το 1955 η Ιταλική Πολιτεία πραγματοποίησε εκταφή των πτωμάτων και τα μετέφερε στο κοιμητήριο της πόλης Μπάρι Ιταλίας.

Η ανακάλυψη μεγάλου αριθμού υπολειμμάτων ανθρώπινης παρουσίας στο βυθό  δημιούργησε μια έντονη συγκινησιακή φόρτιση και μια επιθυμία να βρεθεί η ταυτότητα του πλοίου.

Το 1999 η καταδυτική ομάδα του δύτη Αριστοτέλη Ζερβούδη βρήκε συντρίμμια του πλοίου και μετά από επισταμένη έρευνα ταυτοποίησε το ναυάγιο και το καλοκαίρι του 2002, δημοσίευσε τις πρώτες έγκυρες πληροφορίες για το ναυάγιο του ORIA.

Ανάμεσα στα άλλα γράφει:

«Το ORIA σήμερα είναι μια άμορφη μάζα από συντρίμμια, σίδερα, βαρέλια, προσωπικά είδη και ανθρώπινα μέλη των τραγικών ναυαγών.

Όλα αυτά συνθέτουν στο βυθό μια εικόνα βουβής τραγωδίας. Ο βυθός είναι γεμάτος από προσωπικά είδη των Ιταλών στρατιωτών, όπως καραβάνες, παγούρια, ζώνες, άρβυλα. Τραγικότερο αποκορύφωμα τα χαραγμένα μηνύματα πάνω στις καραβάνες προς τις οικογένειες των στρατιωτών, μαζί με τα ονόματά τους, βουβοί μάρτυρες της τραγωδίας ….»

Επίσης αναφέρει και τα εξής:

«Εκτός από τη λύπη που αισθάνομαι για την ανείπωτη αυτή τραγωδία,  θέλω να ικανοποιηθούν επιτέλους οι οικογένειες των αγνοουμένων, τα παιδιά τους, οι γυναίκες τους, οι οποίοι ακόμα περιμένουν τους δικούς τους να γυρίσουν και σας διαβεβαιώνω ότι είναι πολλοί.»

Μια καραβάνα στο βυθό της θάλασσας
Μια καραβάνα ενός Ιταλού στρατιώτη που βρέθηκε από τον Ελληνα δύτη Αριστοτέλη Ζερβούδη στο βυθό της θάλασσας και άντεξε στην αλμύρα και το χρόνο, έκρυβε ένα μυστικό.  Μετά από 70 χρόνια θα αποκαλύψει το όνομα του στρατιώτη. 

Η καραβάνα έγραφε τα αρχικά του κατόχου της, μια ημερομηνία, έναν τόπο  και μια υπόσχεση.

Δύο γράμματα «M.D» μια χρονολογία «1922» έναν τόπο «VAIANO» και μια υπόσχεση στα Ιταλικά που μεταφράζεται «Μαμά θα γυρίσω, γιατί σ’αγαπώ».

Τα δύο γράμματα είναι τα αρχικά του κατόχου της που όπως προέκυψε από την έρευνα είναι ο στρατιώτης Μενικάτσι Ντίνο, η χρονολογία, το έτος γεννήσεώς του και ο τόπος, η πόλη που γεννήθηκε (Βαϊάνο).

Η συνέχεια στο διαδίκτυο

Όλα τα ευρήματα ο δύτης Αριστοτέλης Ζερβούδης τα ανάρτησε στο διαδίκτυο.  Μετά την ενέργεια αυτή, το διαδίκτυο «παίρνει φωτιά». Ετσι παιδιά και εγγόνια των θυμάτων από την Ιταλία ανακαλύπτουν ότι ο υγρός τάφος των συγγενών τους βρίσκεται στη θαλάσσια περιοχή στο νησί Πάτροκλος του Σαρωνικού.

Κατά καιρούς έρχονται στην περιοχή, ρίχνουν στεφάνια και λουλούδια στη θάλασσα και σε ένα παλιό εικονοστάσι στην παραλία του Χάρακα Κερατέας.

Ακόμη στη χώρα των θυμάτων με τους 4.000 και πλέον ιταλούς που κατάπιε η θάλασσα, αναπτύσσεται ένα ενδιαφέρον για το ORIA. Η μεγαλύτερη ναυτική τραγωδία της Μεσογείου δεν θέλουν να μείνει ξεχασμένη.

Κινητοποιούνται ιστορικοί ερευνητές, δημοσιογράφοι, ιδρύματα και Δήμοι. Ολοι ψάχνουν, καταγράφουν τα ονόματα των θυμάτων και βρίσκουν τους συγγενείς    τους. Εντοπίζονται και δύο επιζήσαντες.

Η φωτογραφία της καραβάνας που αναρτήθηκε στο διαδίκτυο και τα χαραγμένα πάνω σε αυτή στοιχεία μπαίνουν στο «μικροσκόπιο».  Η υπάλληλος του Δήμου Βαϊάνο ψάχνοντας τις ληξιαρχικές πράξεις γεννήσεως του 1922 εντοπίζει (γραμμένο στο περιθώριο της πράξεως) ότι κάποιος Μενικάτσι Ντίνος γεννημένος το 1922 χάθηκε στο Αιγαίο στις 11/2/1944. Ετσι η καραβάνα που βρέθηκε στο ναυάγιο μετά από 70 χρόνια αποκαλύπτει τον κάτοχό της.

Από το ενδιαφέρον που αναπτύχθηκε στη χώρα των θυμάτων του ORIA ήλθε στο φως ο κατάλογος όλων των θυμάτων και βρέθηκαν και οι συγγενείς τους. Βρέθηκαν πολύτιμα έγγραφα στα οικογενειακά αρχεία των συγγενών και ήλθαν στην επιφά- νεια καινούργιες ιστορίες και ονόματα αγνοουμένων.

Δημιουργήθηκαν ιστοσελίδες και σελίδες κοινωνικής δικτύωσης και μεταξύ των ετών 2011 και 2013 βρέθηκαν 150 οικογένειες των θυμάτων του ναυαγίου ORIA.

Η ιταλική τηλεόραση RAI μετά από επίσκεψη στην περιοχή του ναυαγίου δημιούργησε ένα μικρό φιλμ.

Οι συγγενείς ενώνονται και δημιουργούν δίκτυο. Ενώνονται και οι Δήμοι των θυμάτων και αδελφοποιούνται  με το Δήμο Σαρωνικού και πασχίζουν για ένα μνημείο στην παραλία του ναυαγίου.

Μια μαρτυρία επιζήσαντος

Ο ιταλός δημοσιογράφος και συγγραφέας Πάολο Τσιάμπι στο βιβλίο του «La gavetta in fondo al mare» (Η καραβάνα στο βυθό της θάλασσας) παραθέτει μια μαρτυρία επιζήσαντος.

 «Μετά την πρόσκρουση πετάχτηκα κατά γης κι όταν κα­τάφερα να σηκωθώ, ένα κύμα μ' έσπρωξε σ' ένα χώρο προς την πλώρη, κάτω από το κατάστρωμα, κι η πόρτα έκλεισε. Σ' αυτό τον χώρο το φως ήταν ακόμα αναμμένο κι είδα άλλους έξι στρατιώτες. Αμέσως μετά το φως έσβησε κι άρχισε να μπαίνει νερό με δύναμη. Ανεβήκαμε σ' ένα ντουλάπι, για να'μαστε  στεγνοί. Κάθε τόσο κατέβαζα το πόδι για να δω πόσο ανέβηκε το νερό. Περάσαμε τη νύχτα με προσευχή και με τον τρόμο ότι από στιγμή σε στιγμή θα πνιγόμασταν στην άβυσσο»

Τζιουζέπε Γκουαρίσκο, λοχίας τεθωρακισμένων.

Μια φωνή επιζήσαντος.

Η τραγωδία του ORIA δεν ξεχάστηκε και όπως αρμόζει σ’αυτές τις περιπτώσεις ο Δήμος Σαρωνικού και το δίκτυο συγγενών θυμάτων του ORIA αποφάσισαν να στήσουν ένα καλαίσθητο μνημείο απέναντι από τον τόπο του ναυαγίου.

Συγκινητικές εκδηλώσεις μνήμης 70 χρόνια μετά

Μετά από 70 χρόνια από την ανείπωτη τραγωδία, απέναντι από το νησί του Πατρόκλου στήθηκε ένα μνημείο που θυμίζει στους περαστικούς για τους νεκρούς του ORIA που χάθηκαν στο δρόμο για τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Εξαιρετικά συγκινητικές στιγμές έζησαν όσοι παραβρέθηκαν στην εκδήλωση για τα αποκαλυπτήρια του μνημείου για τα θύματα του ναυαγίου ORIA που διοργάνωσε ο Δήμος Σαρωνικού σε συνεργασία με το Σύνδεσμο «ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ» της Κερατέας και το δίκτυο Συγγενών θυμάτων του ORIA. Η εκδήλωση έγινε στις  9 Φεβρουαρίου 2014.

Το μνημείο στην επαρχιακή οδό Σουνίου-Λαυρίου που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Θύμιος Πανουργιάς

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Δήμαρχος Σαρωνικού κ.Πέτρος Φιλίππου, ο Α’   Γραμματέας της Ιταλικής Πρεσβείας στην Αθήνα κ. Marco Midolo, ο εκπρόσωπος του δικτύου θυμάτων ORIA κ. Michele Chirardelli και ο εκπρόσωπος της ΧΡΥΣΗΣ ΤΟΜΗΣ Κερατέας κ. Γεώργιος Ιατρού καθώς και ο δύτης Αριστοτέλης Ζερβούδης κ.α.

Ιδιαίτερα φορτισμένοι συναισθηματικά ήταν και οι 50 συγγενείς των ιταλών στρατιωτών που έχασαν τη ζωή τους στο ναυάγιο του ORIA.

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με τη φύτευση 6 ελιών γύρω από το μνημείο και την απελευθέρωση 2 λευκών περιστεριών ως ένδειξη ειρήνης.

Την εκδήλωση τίμησαν ο Αρχιεπίσκοπος των εν Αθήναις Καθολικών κ.Νικόλαος και πατέρες της Καθολικής εκκλησίας, εκπρόσωπος του Μητροπολίτη Μεσογαίας και αρκετοί ιερείς απ’όλες τις ενορίες του Δήμου Σαρωνικού καθώς και αρκετοί εκπρόσωποι ελληνικών και ξένων φορέων και Συλλόγων.

Ιδιαίτερα ξεχωριστή και άκρως συγκινητική στην εκδήλωση ήταν η παρουσία του κ. Τζούλιο Αντονιάτσι  ενός από τους ελάχιστους επιζήσαντες του ναυαγίου του ORIA, ο οποίος επί 2 μήνες έθαβε τα πτώματα του ναυαγίου που ξεβράστηκαν στις ακτές του Χάρακα.

Η εκδήλωση αυτή μας θύμισε μια παρόμοια, που έγινε στις 28 Οκτωβρίου 2002 στο Βουλιαράτι Αργυροκάστρου όπου οι συγγενείς των πεσόντων Ελλήνων μαχητών του 40, για πρώτη φορά μετά από 62 χρόνια αντίκρισαν τους τάφους των πεσόντων συγγενών τους. Είχα την τύχη και την τιμή να εντοπίσω αυτό το νεκροταφείο πεσόντων, να φέρω στο φως όλα τα ονόματά τους, να βρω τους συγγενείς τους και να τους συνοδέψω στον τόπο τιμής, που αναπαύονται οι πεσόντες συγγενείς τους.

Τέτοιες εκδηλώσεις μνήμης σαν αυτή των θυμάτων του ναυαγίου ORIA μας  θυμίζουν ότι τέτοιες τραγωδίες και πόλεμοι δεν πρέπει να ξαναγίνουν.

                                                                                              

ΠΗΓΕΣ:

1.Συγκέντρωση στοιχείων από επιτόπια παρουσία και έρευνα

2.Βιβλίο Πάολο Τσιάμπι –Η καραβάνα  στο βυθό της θάλασσας