Ένα ευλαβικό προσκύνημα στους τόπους που πολέμησαν οι γενναίοι μαχητές του’40

Ένα ευλαβικό προσκύνημα στους τόπους που πολέμησαν οι γενναίοι μαχητές του’40

Με την  ευκαιρία του εορτασμού της 73^ης επετείου του ΟΧΙ, η Ενωση Ελλήνων Λογοτεχνών, μαζί με συγγενείς πεσόντων πραγματοποίησαν και φέτος στις 26-27-28 Οκτωβρίου εκδρομή-προσκύνημα στη Βόρειο Ήπειρο σε τόπους που πολέμησαν οι γενναίοι μαχητές μας του'40.

Ξεκινήσαμε νωρίς το πρωί της 26^ης Οκτωβρίου από την Αθήνα και τις απογευματινές ώρες φθάσαμε στο μεθοριακό φυλάκιο της Κακαβιάς. Λίγο πριν είδαμε το Καλπάκι, το στρατηγείο του Κατσιμήτρου, τη Γκραμπάλα, τα βουνά της μεθορίου και μπήκαμε στο πνεύμα του'40.

Έγινε και σχετική αναφορά στα γεγονότα του'40 κατά τη διάρκεια της διαδρομής. Μετά την ολοκλήρωση των γραφειοκρατικών διαδικασιών στο μεθοριακό φυλάκιο μπήκαμε στη γειτονική χώρα.

Μπροστά μας αριστερά και δεξιά 50 περίπου χωριά είναι σκαρφαλωμένα στις πλαγιές των Ακ­ροκεραυνίων ορέων, του Γκόλικου και του Μακρύκαμπου.

Το πρώτο χωριό μπροστά μας και αριστερά είναι το Βοδίνο το οποίο στο χώρο της εκκλησίας φιλοξενεί 3 Αρτινούς ευζώνους που άφησαν την τελευταία τους πνοή στο χωριό αυτό στις 28 Νοεμβρίου 1940. Οι συγγενείς τους έμαθαν γι'αυτούς πριν από 5 χρόνια.

Μετά από 6 χιλιόμετρα παρακάμπτουμε τη δημόσια οδό που οδηγεί στο Αργυρόκαστρο και επισκεπτόμαστε το χωριό Βουλιαράτι ή Βουλιαράτες (όπως το ονομάζουν τα τελευταία χρόνια).

Στο χωριό αυτό γράφτηκε ένα κομμάτι της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Το υπερκείμενο του χωριού ύψωμα Αγίου Αθανασίου ή Προσήλιο (το ονομάζουν οι ντόπιοι), την 1^η Δεκεμβρίου 1940 ποτίστηκε με άφθονο αίμα Ελληνικό.

Επισκεφθήκαμε τα κτίρια που λειτούργησαν την περίοδο του'40 ως νοσοκομεία και περιέθαλψαν μεγάλο αριθμό τραυματιών και παγόπληκτων στρατιωτών.

Ακολούθως επισκεφθήκαμε το ανακαινισμένο στρατιωτικό κοιμητήριο που φιλοξενεί 1 αξιωμα­τικό, 58 στρατιώτες και τιμητικά το συντηρητή του κοιμητηρίου (για πολλά χρόνια) Δημήτρη Μπάκο.

 Το κοιμητήριο αυτό φιλοξενεί σε ατομικούς τάφους τις απώλειες του νοσοκομείου κυρίως. Στα οστεοφυλάκιά του που είναι εντοιχισμένα στο μαντρότοιχο φιλοξενού- νται πάνω από 200 πε­σόντες που μεταφέρθηκαν εδώ από κοντινές περιοχές. Για μερικούς γνωρίζουμε και τα ονόματά τους.

Αφού έγινε η σχετική ιστορική αναφορά για το κοιμητήριο αυτό (περισσότερα στο http://agpanag.blogspot.gr/2011/10/40.html), το οποίο σήμερα είναι το μο­ναδικό με αναγνωρισμένους πεσόντες και το δεύτερο που είναι επίσημα αναγνωρισμένο, συνε­χίσαμε την πορεία μας για την πόλη των Αγίων Σαράντα που ήταν ο προορισμός μας και η βάση μας για τις επόμενες επισκέψεις μας στη γειτονική χώρα.

Μέχρι να φτάσουμε στον προορισμό μας περάσαμε από πολλά χωριά ποτισμένα με αίμα ελλη­νικό και σε καθένα απ'αυτά κάναμε σχετική αναφορά.

Την επόμενη ημέρα οι επισκέψεις μας ήταν το πρωϊ στον παραλιακό τομέα από Αγίους Σαράντα μέχρι Χειμάρρα και το απόγευμα στον κεντρικό τομέα από Αργυρόκαστρο μέχρι Πρεμετή.

Για να καλύψουμε το πρόγραμμα αυτό ξυπνήσαμε νωρίς και ξεκινήσαμε για τη Χειμάρρα. Στη διαδρομή μας περάσαμε μέσα από τα χωριά Αγιος Βασίλειος,Πικέρασι, Μπόρσι, Αγιος Δη­μήτριος ή Κιπαρό και καταλήξαμε στη Χειμάρρα.

Το Δεκέμβρη του 1940 και αρχές του 1941 εδώ έγιναν φονικές μάχες. Ο στρατός μας χτυπήθηκε από τη στεριά, τον αέρα και τη θάλασσα. Τα θύματα πολλά. Ξεπερνούν τα 500 άτομα.

Επισκεφθήκαμε στην περιοχή Σκουτάρα όπου στην τοποθεσία Βάνοβα μέσα σε ένα ελαιοπερίβολο υπάρχουν 2 ομαδικοί τάφοι 6 ατόμων (2Χ3). Τους επιβλέπει και τους συντηρεί η ηλικιωμένη Ερμιόνη Πρίγκου που συναντήσαμε εκεί.

Θέση Βάνοβα Χειμμάρρας. Εδώ αναπαύονται 6 Ελληνες πεσόντες

Εδώ ήταν η πρώτη γραμμή μας είπε. Σώζονται ακόμη τα προχώματα. 







 Προσκυνήσαμε στους τάφους των πεσόντων, αποχαιρετίσαμε την «Κυρά της Σκουτάρας» όπως την αποκάλεσε κάποιος από την παρέα και συνεχίσαμε την πορεία μας μέσα από το Αργυρόκαστρο και τα χωριά Μασκουλώρι, Τσεπούνα, Χουμελίτσα. Αριστερά μας στο βάθος φαίνεται ο δρόμος που οδηγεί στα χωριά Πιτσάρι, Κολώ­νια, Γκολέμι και Προγκονάτι. Δρόμος δύσκολος και ανηφορικός.

Δεξιά βλέπουμε το τεράστιο βουνό Γκόλικο όπου στην πλαγιά του σκαρφαλωμένα τα χωριά Λάμποβο, Χόρμοβα και Λέκλι.

Όλα αυτά τα μέρη που μόλις μνημόνευσα είναι ποτισμένα με αίμα Ελληνικό. Αναφέραμε αριθ­μούς και ονόματα.

Συνεχίζουμε την πορεία μας, περνούμε το Κρυονέρι με τα κρύα νερά και φθάνουμε στη διασ­ταύρωση που οδηγεί προς το χωριό Λουζάτι. Εκεί αγναντεύουμε αριστερά τους ορεινούς όγκο­υς του Κουρβελεσίου. Δεξιά μας ο ποταμός Δρίνος σφιχταγκαλιάζεται με τον Αώο και χύνονται στην Αδριατική θάλασσα.

Σε λίγο φθάνουμε στο Τεπελένι. Στην είσοδο της πόλεως δεσπόζει το άγαλμα του Αλή Πασά. Συνεχίζουμε την πορεία μας περιφερειακά από το κάστρο και σε λίγο ατενίζουμε μια πελώρια τρύπα στο κάστρο. Εκεί την περίοδο του'40 έμεινε ο Ντούτσε για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα.

Εγκαταλείπουμε το Τεπελένι και κατευθυνόμαστε προς τα στενά της Κλεισούρας. Περνάμε τη σιδερένια γέφυρα στο Δραγκότι την οποία έφτιαξαν οι  ιταλοί το 1939.  Από κάτω περνούν τα νερά του Αώου.

Μπαίνουμε στα στενά της Κλεισούρας και σε λίγο φθάνουμε στη θέση Σαϊμόλα. Εκεί που είναι ένας μεγάλος σταυρός στην κοιλάδα, σταθμεύσαμε για λίγο για να αποτίσουμε φόρο τιμής στα παλληκάρια (περίπου 720) που αναπαύονται εκεί και περιμένουν 73 χρόνια για να φροντίσει η μητέρα Πατρίδα να μαζέψει τα κόκκαλά τους και να τα μεταφέρει στο πλησιέστερο νεκροταφείο που δημιουργήθηκε σε κοντι­νή απόσταση με ενέργειες του Μακαριωτάτου Αλβανίας κ.Αναστασίου.

Συνεχίζουμε την πορεία μας και σε λίγο φθάνουμε στη Μονή Αγίου Νικολάου της Κλεισούρας. Εδώ είναι το νέο αναγνωρισμένο στρατιωτικό κοιμητήριο πεσόντων με 384 θέσεις οι οποίες προς το παρόν είναι κενές. Θα μεταφερθούν εδώ όσοι πεσόντες βρεθούν σε κοντινές περιοχές.

 Αφήνουμε τη Μονή και συνεχίζουμε. Πριν φθάσουμε στην κωμόπολη Κλεισούρα δεξιά μας στην πλαγιά της Μετζγκοράνης είναι σκαρφαλωμένο το μικρό χωριό Πέστανι. Μικρό χωριό αλλά πολύ μεγάλες οι απώλειες την περίοδο του πολέμου εδώ. Πάνω από 300 ά­τομα. Ενας παλιός πολεμιστής για το χωριό αυτό γράφει τα εξής στο ημερολόγιο του «Στις 21 Φλεβάρη του 1941 ένας Πειραιώτης πυροβολητής αντικρίζει την Πέστανι με τα σπιτάκια της. Τρεις εβδομάδες αργότερα η Πέστανι είναι κατεστραμμένη από τα πυροβολικά των δύο αντιπά­λων».

Η Κλεισούρα κόμβος στρατηγικής σημασίας κατελήφθη από τους Ελληνες στις 8 Ιανουαρίου 1941. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε μέγα πλήγμα στους Ιταλούς οι οποίοι λίγες ημέρες αργότερα, στις 26 Ιανουαρίου, ενισχυμένοι με αλπινιστές και υποστηριζόμενοι από την αεροπορία προσ­πάθησαν να την καταλάβουν. Δεν τον κατόρθωσαν. Απεναντίας οι Ελληνες στις αρχές Φεβρου­αρίου κατέλαβαν την Τρεμπεσίνα, το Μπούμπεσι και τα στρατηγικής σημασίας υψώματα 717 και 731.

Αφήνουμε την Κλεισούρα και κατευθυνόμαστε προς το χωριό Κοσίνα. Εδώ την περίοδο του πολέμου 1940-41 λειτούργησε το Β1 πεδινό χειρουργείο. Αυτό το χειρουργείο ήταν ο μεγαλύτερος υγειονομικός σχηματισμός χειρουργικών επεμβάσεων καθώς και ο μεγαλύτερος διαλογής προς τους μετόπισθεν υγειονομικούς σχηματισμούς. Κατά καιρούς στην Κοσίνα στη διάρκεια του πολέμου αναπτύχθηκαν και άλλοι 5 υγειονομικοί σχηματισμοί. Ο κατάλογος των απωλειών και εδώ είναι μακρύς. Από την καταγρα­φή που έχουμε κάνει οι απώλειες πλησιάζουν τα 230 άτομα. Από μαρτυρίες που έχω καταγράψει τις απώλειες τις έθαψαν γύρω από το χώρο της εκκλησίας του χωριού.

Ανάμεσα στους πεσόντες είναι και ο στρατιώτης Μιχαήλ Νικηφοράκης πατέρας της συνταξιδιώτισσας Μαρίας Κορακή. Της υπέδειξα τον τόπο που πιθανόν είναι θαμμένος, πήρε χώμα και συγκινημένη μας ευχαρίστησε γιατί για πρώτη φορά μετά από 73 χρόνια αντίκρισε τον τόπο που άφησε την τελευταία του πνοή ο πατέρας της. 

Η κόρη του πεσόντα Μιχαήλ Νικηφοράκη στον τόπο πουαναπαύεται ο πατέρας της

Την τρίτη ημέρα με τη συμμετοχή εκατοντάδων συγγενών πεσόντων, των διπλωματικών μας αρχών στην Αλβανία, εκπροσώπων του ελληνικού κοινοβουλίου, βορειοηπειρωτών και επισκεπτών από την Ελλάδα, έγινε η εκδήλωση για το έπος του 40 στο χωριό Βουλιαράτι Αργυροκάστρου εκεί που βρίσκεται το μοναδικό στρατιωτικό κοιμητήριο με αναγνωρισμένους πεσόντες. Για πρώτη φορά στην εθνική γιορτή των Ελλήνων συμμετείχε τόσο μεγάλος αριθμός αξιωματούχων της Αλβανικής Βουλής και της περιφέρειας. Ένα καλό σημάδι για τη δημιουργία καλών σχέσεων που επιδιώκουν οι διπλωματικές μας αρχές στη γειτονική χώρα.

Νωρίς το πρωϊ αντιπροσωπεία της Ενωσης Ελλήνων Λογοτεχνών σκόρπισε γαρύφαλλα στους τάφους  και το ηρώο πεσόντων και στη συνέχεια παρακολουθήσαμε τη δοξολογία στον ναό του Αγίου Αθανασίου του χωριού χοροστατούντος του Μητροπολίτη Αργυροκάστρου κ.Δημητρίου.

Μετά το τέλος της δοξολογίας εν πομπή κατευθυνθήκαμε στο στρατιωτικό κοιμητήριο όπου εψάλη τρισάγιο, ακολούθησε προσκλητήριο πεσόντων και κατάθεση στεφάνων.  

Χαιρέτισε ο πρέσβης της Ελλάδος στα Τίρανα κ.Λεωνίδας Ροκανάς και στη συνέχεια ο Γενικός πρόξενος της Ελλάδος στο Αργυρόκαστρο κ. Νικόλαος Κοτροκόης διάβασε το μήνυμα που έστειλε με την ευκαιρία της εορτής ο Υφυπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος κ. Κυριάκος Γεροντόπουλος.

Ο Πρέσβης της Ελλάδος στα Τίρανα Λεων.Ροκανάς καταθέτει στεφάνι

Ο Πρέσβης της Ελλάδος στον εμπνευσμένο λόγο του μεταξύ των άλλων αναφέρθηκε στο ανθρωπιστικό και θρησκευτικό θέμα που έχει σχέση με τους Ελληνες πεσόντες του’40, τον εντοπισμό, την περισυλλογή και τη μεταφορά τους στα νεκροταφεία όπως προβλέπει η διακρατική συμφωνία που έχει υπογραφεί από τις δύο χώρες. Καθυστερεί η υλοποίηση ενός σκέλους της συμφωνίας αυτής που προβλέπει τη συγκρότηση των μικτών επιτροπών εμπειρογνωμόνων για το οποίο κωλυσιεργεί η Αλβανική πλευρά και κάλεσε δημόσια τους παρόντες Αλβανούς αξιωματούχους-μέλη του Αλβανικού κοινοβουλίου να συμβάλλουν να τελεσφορήσει η υπόθεση αυτή.

Η εκδήλωση έκλεισε με τη μαθητική εκδήλωση.

Ακολούθησε φιλοξενία στην πλατεία του χωριού και μετά από μια ώρα περίπου όλοι αναχώρη­σαν για τον προορισμό τους συγκινημένοι και ενθουσιασμένοι. Πολλοί, όπως οι συγγενείς ανα­νέωσαν το ραντεβού για τον επόμενο χρόνο.

Αγαθοκλής Παναγούλιας -Κοσμήτορας ΕΕΛ